Janne (links) en Mirthe (rechts) zijn, evenals Manon, regelmatig te vinden in het veld, tussen hun geliefde wolproducenten. Beeld © Anne Laure Kok.
Woningbouw en renovatie van vastgoed brengen nog te veel CO2-uitstoot met zich mee. Daarom is het wenselijk om waar mogelijk over te stappen op biobased bouwmaterialen, deze houden juist CO2 vast. De bouw- en renovatiesector maakt nog niet genoeg gebruik van biobased materialen, deels vanuit het principe 'onbekend maakt onbemind', deels omdat er een imagoprobleem heerst en dientengevolge er niet geïnvesteerd wordt in biobased oplossingen, er zijn niet genoeg distributiekanalen en de aanschafkosten liggen hoog, in een markt waar prijs nog altijd zeer bepalend is. Reden voor de gemeente Den Haag en de provincie Zuid-Holland om daar op twee manieren verandering in brengen: door de vraag naar biobased isolatiematerialen te vergroten en door startups te stimuleren om met oplossingen te komen die door bouwbedrijven makkelijk kunnen worden toegepast. In de SiR Intergov challenge 'Gezocht: biobased materialen die te gebruiken zijn voor de isolatie van een gebouw of huis' wordt gevraagd om een biobased oplossing waarmee huizen en gebouwen geïsoleerd kunnen worden. Eén van de winnaars van deze challenge is Hollands Wol Collectief, dat met een oplossing kwam waarbij overtollige scheerwol wordt gebruikt als natuurlijk isolatiemateriaal. Manon Kühne van Hollands Wol Collectief neemt ons mee in het plan.
Er is een wol overschot in Nederland
Allereerst vragen we Manon Kühne wat zij en haar collega's Janne de Hoop en Mirthe Snoek hebben met wol. "Janne en Mirthe kwamen er via een Hackaton van de provincie Zuid-Holland achter dat Nederland een enorm wol overschot heeft. De wolketen bestaat niet meer en schapen moeten toch geschoren worden. Veel mensen willen iets met de wolberg doen, maar weten iet hoe. Dat prachtige materiaal wordt opgeslagen tot het magazijn vol is en gaat in het slechtste geval gewoon naar de vuilstort. Wie witte wol inlevert bij de wolfederatie krijgt er weinig voor en voor het inleveren van bonte wol moet zelfs worden betaald. Soms wordt wol in balen geperst en verscheept naar China, ook niet duurzaam dus. Het slechtste en beste wat er mee gedaan wordt is dus verre van ideaal. Reden voor Janne en Mirthe om te kijken of er voor deze biobased grondstof een andere toepassing te vinden is." Om hoeveel wol gaat het op jaarbasis? "Maar liefst om anderhalf miljoen kilo wol die niet gebruikt wordt!"
Wol geschikt maken voor toepassing in de bouw
Biobased grondstoffen mogen alleen in de bouw toegepast worden als zij aan dezelfde strenge eisen voldoen die gesteld worden aan traditionele bouwmaterialen. Daar ligt dus een grote uitdaging voor het Hollands Wol Collectief. Manon Kühne legt uit: "Om wol geschikt te maken voor toepassing als isolatiemateriaal in de bouw, moet het product net zo hanteerbaar zijn als traditioneel isolatiemateriaal. Dat betekent vooral dat de dikte hetzelfde moet zijn en het product moet goed hanteerbaar zijn. Vormvastheid is een belangrijk gegeven en we zullen de gevraagde isolatiewaarden moeten kunnen garanderen. Neem daarbij in ogenschouw dat wol niet zo homogeen is als kunstmatig geproduceerd isolatiemateriaal en je snapt de uitdaging. Daarnaast moet het concept schaalbaar zijn, we moeten er genoeg van kunnen produceren als de vraag toeneemt. Een andere uitdaging is
het motbestendig maken van het wollen isolatieproduct." Hoe krijg je dat laatste voor elkaar zonder toevoeging van chemicaliën? "Wij staan ervoor dat wol circulair wordt toegepast en dus weer gerecycled kan worden. Daarom zullen we geen toxische toevoeging aan 'het recept' doen. De wollen isolatie moet zonder probleem weer de kringloop in kunnen. We onderzoeken nu dus of we op een natuurlijke manier aan alles eisen kunnen voldoen."
Van afval grondstof maken
In Nederland is het aantal schapen de afgelopen jaren redelijk gelijk gebleven, rond de 800.000. We hopen dat het aantal schapen voor vleesproductie afneemt en dat het aantal schapen dat ingezet wordt voor natuurlijke begrazing in aantal toeneemt. “Het Hollands Wol Collectief richt zich op de juiste match maken tussen de bestaande kwaliteit wol en ondernemers die hier eindproducten mee maken. De hoogste kwaliteit wol is lekker zacht en geschikt voor de kledingindustrie. In Nederland is dat maar een heel klein percentage: de meeste wol is hiervoor te kriebelig. Daarom richten we ons vooral op andere hoogwaardige toepassingen zoals interieur- en consumentenproducten en natuurlijk isolatie. Hierin komen alle goede eigenschappen van wol tot hun recht: wol is thermisch en akoestisch isolerend, luchtzuiverend en vochtregulerend. Als het product aan het einde van de levensduur is, willen we de wol weer innemen om te hergebruiken in nieuwe producten of, als dat niet meer kan, verwerken tot bodemverbeteraar. Zo halen we de meeste waarde uit wol die nu als afval wordt betiteld.”
Productie binnen de landsgrenzen houden
Binnen de duurzaamheidsgedachte heeft het de voorkeur om de productie van de wollen isolatiematerialen volledig in Nederland te laten plaatsvinden, is de mening van het Hollands Wol Collectief. "Stel dat we zo'n succes hebben dat de vraag groter wordt dan het aanbod, dan zou het verleidelijk kunnen zijn om buiten de grenzen te kijken. Dat is echter niet duurzaam meer. Daarom wordt de wol zo dicht mogelijk bij huis gesorteerd, gewassen, bewerkt en ingezet", aldus Manon Kühne. "Als andere landen interesse hebben in ons product, dan mogen ze de kunst afkijken en het binnen de eigen grenzen gaan maken."
Pilot project
Als winnaar van de SiR Intergov challenge krijgt het Hollands Wol Collectief veel ondersteuning en professionele begeleiding vanuit SiR Intergov. De begeleiding is beschikbaar voor een periode van 5 maanden, waarin de oplossing en de onderneming naar een hoger niveau getild kunnen worden. Hollands Wol Collectief kan daarbij gebruik maken van het netwerk van de overheid. Ook wordt er een pilot gerealiseerd, met een financiële ondersteuning € 25.000,- "Deze pilot vindt plaats in Den Haag, we gaan daar zaal 3 van het Nationaal Theater voorzien van wandisolatie", schetst Manon Kühne. "Wanneer de pilot naar tevredenheid is verlopen, dan is er een kans op een vervolgopdracht of duurzame samenwerking. Daar gaan we voor!"